Het Sociaal Experiment

Het Sociaal Experiment is een samenwerkingsverband tussen kunstenaars Klaas van Gorkum, Iratxe Jaio, Wouter Osterholt, Jonas Staal en Elke Uitentuis. Het is een begrip waarin een veelheid van disciplines en onderzoeken een plek vinden en die zich richt op de vorming van de samenleving, en op de vraag welke rol kunst daarin speelt.

Binnen het Sociaal Experiment wordt kunst niet zozeer gezien als vertrekpunt of eindresultaat van een bepaald proces, maar ingezet om de (rand)voorwaarden te scheppen waaronder (nieuwe) sociale gebeurtenissen en verhoudingen kunnen ontstaan. Het publiek krijgt een actieve rol toebedeeld en wordt betrokken bij het productieproces. Hierbij valt te denken aan kennisproductie en uitwisseling, dat wil zeggen, aan experimentele vormen van educatie en publiek debat. Maar ook aan concrete interventies binnen gecontroleerde situaties: in een sociaal experiment test en meet je mensen en hun gedragingen, om het effect van die interventie te onderzoeken, of om mensen (gemeenschappen of specifieke individuele sociale situaties) met elkaar te vergelijken.

Essentieel in het Sociaal Experiment is dat vooronderstelde sociale verhoudingen ter discussie worden gesteld. In hoeverre zijn mensen autonoom en zelfstandig? Hebben wij een ‘vrije wil’, kunnen wij tot onafhankelijke oordeelsvorming komen? Of wordt er eigenlijk altijd voor ons besloten (zoals neuroloog Dick Swaab of social engineer avant la lettre Edward Bernays stellen)? En wat betekent dat voor de kunst, die zo lang is uitgegaan van de ‘vrije’ en ‘verlichte’ mens? Is de kunstenaar een onafhankelijke schepper, of ook een product van de samenleving? Hoe verhoudt de kunstenaar zich tot de 'toeschouwer' of het publiek (de massa)? Staat hij of zij daartussen, of observeert de kunstenaar van een afstand? Anders gesteld: voor wie maakt de kunstenaar zijn of haar werk? Voor anderen, of ook voor zichzelf?

Een belangrijk streven van het Sociaal Experiment is dat deze vraagstukken groepsmatig onderzocht worden. Dit vanuit de overtuiging dat alleen in permanente collectieve discussie de interessantste antwoorden op sociale vraagstukken worden gegeven. Het Sociaal Experiment streeft dus naar een collectief herdefiniëren van de betekenis van het kunstenaarschap en de rol van de ‘ander’ (de burger/het publiek/de toeschouwer etc.) hierin.

Voor meer informatie: sociaalexperiment.com